DZIECI W SIECI – pułapka czy szansa na rozwój?

DZIECI W SIECI – pułapka czy szansa na rozwój?

Technologia w obecnych czasach jest wszechobecna. Powietrze, którym oddychamyjest nasycone sygnałem Wi-Fi. Nie sposób więc oderwać się od rzeczywistości, uciec przed realnym światem.

Internet i media społecznościowe mogą stać się nieodzowną pomocą dla rodziców, jednak jeśli wymkną się spod kontroli staną się destrukcyjne i szkodliwe. Co więc robić? Jaką obrać najbardziej odpowiednią strategię?

Najpierw zastanów się, czy u twojego dziecka występują symptomy realnych zagrożeń, takie jak problemy z koncentracją, nadwagą, zaburzenia snu, trudności emocjonalne i poznawcze. Następnie przeanalizuj własne odczucia związane z rolą mediów w twojej rodzinie, tzn. Czy technologia zastępuje twoim dzieciom niańkę? Czy ekran to serce domowego ogniska? Czy korzystanie z urządzeń mobilnych wywołuje poczucie winy, prowadzi do konfliktów? Czy negocjowanie i konsekwentne stawianie granic jest dla ciebie dyskomfortem? Zaznaczyć tutaj należy, że psychologowie i terapeuci są zgodni                    w twierdzeniu, że brak konsekwencji w wyznaczaniu granic powoduje u dzieci dezorientację, złość i  prowadzi do wielu konfliktów. Na końcu zastanów się, w jaki sposób sam korzystasz z mobilnych urządzeń. Czy jesteś dzięki nim bardziej wydajny? Czy są dla ciebie odskocznią od domowych napięć?

Po odpowiedzeniu sobie na powyższe pytania być może zechcemy zmienić swoje zachowanie w sieci, przyzwyczajenia panujące w rodzinie, ograniczyć czas spędzany przed ekranem. Jednak największym wyzwaniem może być kolejny krok, czyli odkrywanie  i czerpanie radości ze wspólnego spędzania czasu przed ekranem, szczególnie jeśli robi się to razem z dziećmi. Bowiem dzięki odpowiedniemu korzystaniu z mediów społecznościowych czy Internetu możesz stać się rodzicem, jakim pragniesz być.

Według jednego z poglądów korzystanie z technologii można porównać do jedzenia. Istnieją problemy wynikające z nadmiaru bądź bezwartościowych produktów. Jednak przesadą jest twierdzenie, że każdy kęs jest toksyczny. Nie jest również toksyczny każdy bajt, o ile nie ma się silnej alergii, bo mogą przecież zdarzyć się odbiorcy, dla których pewien rodzaj treści , np. gry wideo, przemoc, będzie równie niebezpieczny. Podchodząc z rozwagą do kształtowania nawyków żywieniowych u swoich dzieci, jakie produkty im podajesz, wspólnie z nimi przygotowując i jedząc posiłki, możesz przyczynić się do wytworzenia u nich zdrowych przyzwyczajeń na całe życie. To samo dotyczy mediów.

Aby odróżnić to, co dobre od tego, co szkodliwe mogą na pomóc badania naukowe, które jednak często bywają sprzeczne, przez co prowokują gorącą debatę i wyzwalają ogromne emocje. Wyzwanie polega bowiem na ustaleniu, czym jest zdrowe korzystanie  z technologii oraz jaka dawka pozostaje nieszkodliwa.

Faktem jest, że dzieci obecnie więcej czasu spędzają przed ekranem, niż na inne formy aktywności. Badania wykazały, że dwoje na troje dzieci w wieku przedszkolnym wychowuje się w domach, w których telewizor włączony jest przez większość lub prawie cały czas poza godzinami snu. Jest to bowiem najprostszy i najłatwiejszy sposób zajęcia małego dziecka, które w tym czasie jest bezpieczne fizycznie, przy braku wysiłku ze strony opiekuna. Dzieje się to między innymi wówczas gdy: pod opieką jest większa ilość dzieci, opiekunowie są zmęczeni, niekonsekwentni, zajęci pracą lub obowiązkami domowymi. Co z tego wynika? Po pierwsze uzależnienie, przy czym zaznaczyć należy, że mechanizmy kształtowania się uzależnień od ekranów dotykowych i telewizyjnych są różne. W przypadku telewizji występuje tzw. „odruch orientacyjny” mający ostrzegać nas przed niebezpieczeństwem lub wskazać potencjalną nagrodę w otoczeniu, czyli w  zetknięciu z nowym obrazem czy dźwiękiem dochodzącym z telewizora odwracamy głowę, by sprawdzić, co się dzieje. Małym dzieciom trudno zapanować nad tym odruchem, ich reakcje są bowiem niezależne od siły woli. Łatwiej przyciągnąć ich uwagę. Mają wręcz obsesję na punkcie powtórzeń, pragną porządku i rutyny. Telewizja to wciąż pojawiające się bodźce wzrokowe w ramach powtarzającego się schematu. Dzieci oglądają telewizję tak jak my tylko uważniej śledzą losy swoich ulubieńców, przyswajają nowe słownictwo i pojęcia. Media elektroniczne pozwalające nagrywanie, powtarzanie scen, ponowne ich odtwarzanie zaspokajają potrzebę stałości w chaotycznym, często przerażającym świecie. Poza tym dzieci nawiązują relacje      z postaciami z bajek, postrzegają je jako swoich superrówieśników, niezależnie od tego czy rozwiązują problemy za pomocą czułego uścisku czy przemocy, naśladują ich zachowania  w realnym świecie.

Proces tworzenia się psychiki dziecka wymaga dużego wysiłku, a rola opowieści jest kluczowa. Jednakże oddziałujące na wszystkie zmysły filmowe historie w odróżnieniu od opowieści snutych przez dziadków to dla rozwijającej się wyobraźni, tożsamości zbyt wiele.Priorytetem musi być codzienne spędzanie czasu przez dziecko na świeżym powietrzu. Musisię zdrowo odżywiać i jeść w spokojnym otoczeniu, gdzie nic go nie rozprasza, czyli nie przed telewizorem, czy komputerem. Musi mieć możliwość rozmowy twarzą w twarz  z bliskimi im dorosłymi, czy rówieśnikami. Musi mieć odpowiednią do wieku ilość snu.

Aby mieć natomiast  pewność, że dziecko dokonuje właściwych wyborów i aby odniosło korzyści edukacyjne usiądźmy z dzieckiem razem i potraktujcie oglądaną bajkę tak jakby była książeczką z obrazkami – wskazujcie na przedmioty, nazywajcie je, omawiajcie to, co dzieje się przed ekranem, jak czują się bohaterowie, rozmawiajcie o tym, co ciekawego dziecko zobaczyło. Naucz się od dziecka grać w grę komputerową. Promuj kreatywność i wyrażanie siebie jako element korzystania przez dziecko z mediów. Może to być jakakolwiek aktywność, począwszy np. od dekorowania kartek z  życzeniami.

Wszyscy w rodzinie powinni się powstrzymać od korzystania ze swoich urządzeń  w niektórych sytuacjach, np. podczas spożywania posiłków. „Tokeny dostępu”, listy obowiązków domowych oraz rodzinne kontrakty dotyczące czasu spędzanego przed ekranem to dobre metody na łagodną zmianę nawyków i ustalenie takich zasad jakie wszystkim odpowiadają. Celem jest bowiem wychowanie odpowiedzialnych dzieci w atmosferze zaufania i wsparcia.

Literatura: Anya Kamenetz, „Z nosem w ekranie” wyd. Larum, Warszawa 2019;